| Aantekeningen |
- Uit: Familiekring Groeneveld, nr. 4:
HET LEVENSVERHAAL VAN JAN BERNARDUS GROEMEVELD
Jan Bernardus (roepnaam Jan) werd geboren op 28 maart 1888 te Den Haag, 13 jaar na de huwelijks-datum van zijn ouders. Zijn moeder Barendina Steijl was toen al 46 jaar en zijn vader Jan Groe-neveld 10 jaar jonger.
Jan was een jongen met een zwakke gezondheid en op ongeveer 9-jarige leeftijd moest hij worden geopereerd aan beeneter (tuberculose). Die operatie werd verricht door een chirurgijn, die aan huis kwam met een koets getrokken door twee paarden. In de keuken, spaarzaam verlicht door gaslicht, werd het been op de schoongemaakte keukentafel ontdaan van de beeneter.
Het duurde nog een hele tijd voor het been helemaal genezen was en toen moest Jan weer leren lopen. Het bleek, dat zijn ene been korter was dan het andere en er zat zo'n diepe gleuf in het dijbeen, dat het wel een pennebakje leek. Dat is altijd zo gebleven, maar desondanks kon hij heel goed lopen en heeft hij in zijn leven heel wat kilometers te voet afgelegd. Een treinkaartje was meestal te duur en een fiets vond hij maar een onding.
Zijn lagere-schooltijd bracht Jan door in de school aan de Stortebekerstraat te Den Haag, waar ook zijn toekomstige vrouw les kreeg. Het vervolgonderwijs bestond uit een avondschool-opleiding tot typograaf.
Vlak voordat Jan wilde trouwen met Johanna Wilhel-mina van den Berg, stierven zijn beide ouders kort na elkaar aan een ernstige ziekte.
Het huwelijkspad ging bepaald niet over rozen. Jan begon met geleend geld een eigen drukkerijtje, maar dat heeft hij niet lang kunnen volhouden .
Ondanks een zeer godsdienstige opvoeding voelde Jan zich nogal aangetrokken tot de moderne arbeidersbeweging en hij raakte daardoor al vlug klanten kwijt voor wie hij de kerkbodes drukte. In het begin van de Eerste Wereldoorlog raakte hij nog meer klanten kwijt, doordat men in Duitsland voor het drukwerk goedkoper terecht kon en zo ging zijn drukkerij failliet. Na een tijd van wisselende arbeidskontrakten kreeg hij weer vast werk bij drukkerij de Spaar-nestad te Haarlem en ging om het reisgeld Den Haag-Haarlem uit te sparen bij zijn oom Adrianus Groe-neveld en tante Cornelia van Oudheusden in de kost. Dit werk raakte hij na ongeveer één jaar ook weer kwijt door o.a. het lidmaatschap van de moderne arbeidersbeweging, maar vooral doordat hij in de katholieke krant een artikel plaatste van de socialistische voorman Johan Hendrik Andries Schaper (een van de twaalf oprichters van de SDAP) en daarmee de bisschop van Haarlem tegen de schenen schopte.
Zo begon weer een periode van werken bij de ene baas en dan weer bij de andere, soms in Den Haag, maar ook wel in Amsterdam of Rotterdam. Tot zijn verbazing kreeg hij van drukkerij de Spaarnestad een uitnodiging om zijn oude funktie weer te aanvaarden. Dat wilde Jan natuurlijk graag, maar toen hij in Haarlem aankwam, werd er gestaakt bij de Spaarnestad. Hij verklaarde zich solidair met de stakers en liet de direktie weten, dat hij de funktie niet wilde aanvaarden. De stakers vonden dit zo geweldig, dat ze geld bij elkaar schraapten voor Jans treinkaartje terug naar Den Haag.
De direktie van de Spaarnestad nam wraak door hem op de zwarte lijst te plaatsen, waardoor hij nergens meer aan het werk kwam.
Hij had inmiddels de zorg voor een vrouw en drie kinderen, dus dat werd weer armoede. Bij de kerk hoefden ze niet voor hulp aan te kloppen, want dan moest Jan eerst bedanken voor de arbeidersbond en dat vertikte hij. Dat betekende toen, ook voor het gezin, de definitieve breuk met de Hervormde Kerk.
Na de geboorte van zijn vierde kind,in 1922, hoorde hij, dat in Utrecht een typograaf werd gevraagd bij drukkerij De Liefde en daar is hij met lood in de schoenen weer gaan solliciteren. Geld voor de treinreis v/as er niet, dus hij moest lopend in Utrecht zien te komen. Om 's morgens zo vroeg mogelijk bij de drukkerij te kunnen aankloppen moest hij 's avonds vroeg vertrekken en de gehele nacht doorlopen.
Op het kantoor van Johan de Liefde in de Drift (tegenwoordig Utrechts Nieuwsblad) werd hij ontvangen en alleen naar zijn werkervaring gevraagd; over de zwarte lijst werd gelukkig niet gerept. Hij kreeg veel bewondering voor zijn lange voettocht. Jan mocht de volgende dag meteen beginnen en kreeg van Johan de Liefde een briefje voor een logeeradres (het zg. Blauwe Huis, een logement van de drankbestrijding) plus twee kwartjes voor een kop koffie en een broodje.
Toen de volgende dag zijn collega's hoorden, dat hij geld voor koffie had gekregen, stonden ze stomverbaasd en maakten de opmerking: "nu leeft Johan de Liefde niet lang meer". Dat klopte ook, want drie maanden later was hij dood. Jan kreeg een zg. dienstwoning toegewezen achter de drukkerij en kon daardoor zijn gezin naar Utrecht laten komen. Zijn vrouw en kinderen kwamen met de trein, de meubels enz. met een beurtschipper. Het gezin kwam goed over, maar van het huisraad werd de helft gestolen en de rest kwam doornat aan. Maar gelukkig kwamen de buren te hulp met o.a. droge dekens.
Na ongeveer vijf jaar kon Jan zijn positie verbeteren bij een andere drukkerij nl. de Utrechtse Courant, waar hij tot zijn pensionering is gebleven.
Zijn laatste woonadres was de Julianaweg 257. Van daaruit maakte hij zijn dagelijkse wandelingen naar het werk en 's zondags ging hij vaak met zijn kinderen de natuur in en vertelde dan over alles wat groeide en bloeide. Zijn meest geliefde wandeling was langs de Kromme Rijn naar Rijnauwen.
Verder kon Jan zeer geestige anekdotes vertellen van Jacob Cats en Joost van den Vondel. Ondanks zijn zwakke gestel en de voorspelling van de doktoren, dat hij hooguit 60 jaar zou worden, heeft Jan de leeftijd van 76 jaar bereikt. Na het eten van zijn lievelingskostje, zuurkool met worst, moest hij op 3 december 1964 onverwachts afscheid van het leven nemen.
Jan Groeneveld, Utrecht
(zoon van Jan Bernardus)
|
1888 - 1964 (76 jaar)