| Aantekeningen |
- Uit: GroeneveldContact, nummer 46, april 2004:
EEN BEROEMDE GROENEVELDT
(PIETER GROENEVELDT. 1889 - 1982)
Binnen de wereld van liefhebbers van Nederlandse toegepaste kunst is de keramist Pieter Groeneveldt een rijzende ster. Het keramische werk van Pieter Groeneveldt is erg divers. De productie omvat serviesgoed, vazen, kookpotten en grote, monumentale fonteinen. Het alledaagse gebruiksgoed is doorgaans in serie gemaakt. Deze zijn meestal met het kenmerkende fa-brieksstempel gemerkt. Tot het fraaiste werk behoren de unica, stukken die door een opvallende vorm of een expressief glazuur uniek zijn. Deze zijn dikwijls persoonlijk door de kunstenaar gesigneerd met zijn initialen PO ingekrast in de bodem. Tot de 'typische Groeneveldt' glazuur effecten behoren de craquelé glazuren in mat wit tot diep turkoois, en 'druipglazu-ren', waarbij verschillende lagen glazuur tijdens het bakproces over elkaar druipen en schitterende, onvoorspelbare effecten doen ontstaan.
Dankzij het speurwerk van de Naamsvereniging Groe-neveld kennen we inmiddels de familieachtergrond van Pieter Groeneveldt. Hij werd op 27 maart 1889 geboren in Batavia, toenmalig Nederlands-Indië. Zijn vader, Willem Pieter Groeneveldt, bekleedde daar een belangrijke positie. Ook was Groeneveldt senior erg geïnteresseerd in de kunst en de culturen van het Verre Oosten. Deze 'oosterse' achtergrond zal Pieter zijn leven lang blijven beïnvloeden. Op latere leeftijd zal hij zich in interviews steevast beroepen op zijn 'Chinese grootmoeder'. Binnen de stamboom hebben we echter tot dusverre geen Chinese tak kunnen ontdekken...
Na een opleiding tot kunstenaar aan de Rijksacademie van Beeldende Kunsten te Amsterdam vertrekt Pieter naar Parijs, om daar zijn artistieke opleiding te voltooien. In 1914, vlak voor het uitbreken van de eerste wereldoorlog, komt hij terug naar Nederland en vestigt zich in Den Haag als zelfstandig kunstenaar. Aanvankelijk bekwaamt hij zich in portretschilderen en in het beschilderen van stoffen en kamerschermen. Uit deze periode zijn helaas vooralsnog geen voorbeelden van zijn werk teruggevonden.
Rond 1923 besluit Pieter Groeneveldt om zich te ontplooien in de keramiek. Aanvankelijk heeft hij geen eigen atelier. Pieter laat in deze beginjaren zijn producten bakken in de ovens van de Tegel- en Fayence-fabriek Amphora te Oegstgeest. In 1927 krijgt hij de gelegenheid zelf een klein pottenbakkersatelier op te zetten. De fabriek wordt gevestigd op een industrieterrein aan de rand van Voorschoten. Aanvankelijk is het fabriekje bescheiden van opzet, met slechts enkele werknemers in vaste dienst. In 1941 vindt een grote verbouwing plaats waarbij de fabriek een flink stuk groter wordt. Dit gebouw bestaat overigens nog steeds; wie vanuit Leiden de stoptrein neemt naar Den Haag ziet het oude fabrieksgebouw opdoemen vlak voordat de trein station Voorschoten binnenloopt. Op de gevel pronken nog steeds de letters GROENEVELDT AARDEWERK.
De fabriek was omringd door een groot stuk eigen grond waarop enkele tropische bloemkassen stonden. Eind jaren twintig opent Pieter namelijk in Den Haag de in modernistische styi vormgegeven bloemenwinkel Sheherezade. Zorgvuldig geschikte bloemstukken prijken in artistiek, door Groeneveldt zelf ontworpen aardewerk: een voorloper van wat nu als Ikebana bekend staat. Ook staat hij aan de wieg van de mode van de cactus als kamerplant. De pers reageert enthousiast. Ofschoon Oroeneveldt de winkel in 1948 aan twee medewerkers verkoopt, blijft Sheherezade tot in de jaren '60 keramiek van de fabriek afnemen.
Met de fabriek gaat vanaf de zestiger jaren minder goed. De concurrentie met goedkoop aardewerk uit het buitenland is moordend, en de fabriek moet steeds meer overgaan op massaproductie. Vanzelfsprekend heeft de artistieke kwaliteit hieronder te lijden. In 1972 valt tenslotte het doek en is de fabriek failliet. Een bejaarde Groeneveldt trekt zich terug in zijn woning in Voorschoten. Thuis, in zijn eigen, bescheiden atelier, zal hij tot vlak voor zijn dood keramiek blijven vervaardigen. Pieter Groeneveldt overlijdt in 1982, op de eerbiedwaardige leeftijd van 93 jaar.
HET PIETER GROENEVELDT PROJECT
Afgezien van het zeer herkenbare aardewerk, is er van deze kunstenaar en zijn aardewerkfabriek vrijwel niets bekend. Als gezelschap van liefhebbers van het werk willen wij hierin verandering brengen. Het gebrek aan achtergrondinformatie over deze voor Nederland zo belangrijke keramist fascineert ons. We hebben ons verenigd in het Pieter Groeneveldt Project (PGP). Ons streven is het schrijven van een monografie en een ouvreoverzicht, en een tentoonstelling in een museum.
We willen daarom graag meer weten over de persoonlijke achtergrond en de carrière van Pieter Groeneveldt over zijn interesses en zijn levensloop. We zijn op zoek naar informatie over de Amphoraperiode, zijn atelier te Wassenaar, de fabriek in Voorschoten, en de bloemenwinkel Sheherezade. Verder weten we nog weinig over het vrije werk van deze kunstenaar: zijn poëzie, schilderijen, en stofontwerpen. We komen daarom graag in contact met mensen die ons van informatie kunnen voorzien: verzamelaars van keramiek of van ander werk van deze kunstenaar, mensen die hem nog persoonlijk hebben gekend, of die verdere specifieke informatie over Groeneveldt hebben.
U kunt ons helpen: www.pietergroeneveldt.nl.
Olivier Nieuwenhuyse (020 - 6329254)
Robbert de Vries (020 - 6932180)
|
1889 - 1982 (93 jaar)
