| Aantekeningen |
- Bij de 1e foto:
Willem Pieter Wolterbeek als jong jurist.
Bij de 2e foto:
Willem Pieter Wolterbeek, Maria Elisabeth van Marken en zoon Robert Daniël.
Bij de 3e foto:
De derde generatie Wolterbeek met geheel rechts zittend Anna Henriette Wolterbeek en daarachter Willem Pieter (beide kinderen van Robert Daniël) achter het huis “Valkenburg” in 1889.
Bij de 4e foto:
Willem Pieter Wolterbeek
Bij de 5e foto:
Met dochter Maria Elisabeth.
Bij de 5e foto:
Hotel “Schoonoord” na de verbouw door Wolterbeek & Co.
Bij de 6e foto:
De gasfabriek van Nijkerk rond 1900
Willem Pieter Wolterbeek werd in 1832 in Amsterdam geboren. Zoals veel zonen uit de betere kringen kreeg hij zijn opleiding aan de kostschool Instituut Noorthey in Veur (nu ressorterend onder Leidschendam). Deze kostschool stond onder leiding van de eminente pedagoog Petrus de Raadt (1796- 1862) die er de opvoeding door vriendschap in de praktijk bracht.
Willem Pieter studeerde Rechten in Leiden, Amsterdam en Utrecht, waarna hij zijn studie afsloot met de succesvolle verdediging van zijn dissertatie “Geschiedkundige Studiën over Kapitaalverdeeling. Eene staathuishoudkundige proeve” (Utrecht 1857)
Willem Pieter Wolterbeek vestigde zich na zijn promotie als gasfabrikant te Amsterdam, waar hij diverse gasfirma’s oprichtte samen met zijn vennoot Nicolaas Jan Pook van Baggen onder de naam Wolterbeek van Baggen & Co. Particuliere gaswinning ten behoeve van straat- en huisverlichting was in de periode van 1840-1870 een profijtelijke activiteit.
In de jaren daarna werden de meeste gasfabrieken echter door de gemeenten overgenomen. In 1858 kreeg hij de concessie van de gasfabriek in Tilburg in zijn bezit. Aan dit laatste herinnert nog de Wolterbeekstraat aan de noordrand van deze stad. In 1862 volgde de concessie in Middelburg en in 1863 die in Tholen. In 1866 liepen de zaken echter uit de hand, wat uiteindelijk desastreus voor Willem Pieter zou uitpakken.
Vlak na het overlijden van Willem Pieter's moeder in augustus 1866 verkoopt op 1 november 1866 de eigenaar Jan Joost Carel, baron Taets van Amerongen het niet ver van “Valkenburg” gelegen ”Schoonoord” aan de Amsterdamse firma Wolterbeek & Co voor een bedrag van Fl. 27.225. (Hij had er in 1865 op een veiling zelf Fl. 28.300 voor betaald). Het is niet duidelijk waarom Willem Pieter in 1866 zijn oog op “Schoonoord” heeft laten vallen. Wellicht dat het overlijden van zijn moeder hem danig uit zijn evenwicht had gebracht, maar meer aannemelijk lijkt dat hij teveel hooi op zijn vork nam en op teveel paarden wedde en wellicht het juiste ondernemerschap miste. Hij sluit een aantal transacties die hem aan de rand van een bankroet zullen brengen.
Kennelijk ziet hij als ondernemer goede mogelijkheden om het gebouw als hotel te exploiteren. Wolterbeek & Co investeert fors in “Schoonoord”. Het pand wordt grondig verbouwd en tot hotel (garni) ingericht, met maar liefst 13 bovenkamers, van alle toenmalige gemakken (stookplaatsen, meubilair, linnengoed, etc.) voorzien en klaar om gasten te ontvangen. Tot exploitatie van het hotel door Wolterbeek & Co is het echter nooit gekomen.
Het zou het begin markeren van een onrustig jaar. Voor de aankoop werd getekend door Willem Pieter Wolterbeek, mede-firmant in de vennootschap. Wolterbeek & Co was een vastgoedfirma die twee dagen voor de aankoop van Schoonoord was opgericht door Willem Pieter Wolterbeek en Hendrik Adrianus Kampers, van beroep architect maar tevens gasfabrikant, woonachtig te Middelburg.
Behalve Schoonoord was ook een eerder in 1866 door hen beiden aangekocht perceel grond in Tilburg in de vastgoedfirma ondergebracht. In datzelfde jaar besloot de gemeente Nijkerk tot oprichting van een gasfabriek en schreef daartoe een aanbesteding uit. De enige inschrijver was Willem Pieter Wolterbeek en de bouw en exploitatie werden hem dan ook gegund. De overeenkomst met de gemeente werd eind augustus gesloten, waarbij vader Robert Daniel en Kampers zich als borg hoofdelijk aansprakelijk stelden tot de ingebruikname van de fabriek. Daarna moest de aannemer ( Willem Pieter) de gemeente recht van eerste hypotheek verlenen voor een bedrag van Fl. 10.000.
De bouw van de fabriek werd uitgevoerd door de firma Wolterbeek & Co. Het ziet er echter naar uit dat de kosten hierbij danig uit de hand zijn gelopen. Niet alleen was de gemeente erg veeleisend, maar tot overmaat van ramp bleek er als gevolg van de hoge waterstanden in de uiterwaarden een tijd lang geen klei voor de stenen te kunnen worden afgegraven. Dit zorgde voor een vertraagde oplevering, waardoor Willem Pieter zelfs een tijdlang voor petroleum-verlichting van de straten moest zorgen, waarbij hij tevens de lantaarnopsteker in dienst moest nemen. Op 18 september 1867 werd de gasfabriek uiteindelijk opgeleverd, hetgeen door de Nijkerkse bevolking groots werd gevierd. En alsof Willem Pieter al niet genoeg hooi op de vork had genomen, had hij samen met Kampers eind 1866 ook nog de N.V. Elburgsche Gasfabriek opgericht.
Wat er precies is misgegaan, is niet geheel duidelijk. Het lijkt er op dat de firma Wolterbeek & Co niet over voldoende kapitaal beschikte om zowel de bouw van de Nijkerksche Gasfabriek als de investeringen in “Schoonoord” te financieren. Bovendien heeft Willem Pieter mogelijk zijn medebestuurder Kampers en de commanditaire vennoten – waaronder Jan Kneppelhout en de Amsterdamse burgemeester Den Tex - hiervan niet bijtijds op de hoogte gesteld, waartoe hij volgens de statuten wel verplicht was. Plotseling dreigde er een faillissement voor Wolterbeek & Co. Hierdoor bracht Willem Pieter overigens niet alleen zichzelf in ernstige problemen, maar ook Kampers, aangezien beiden hoofdelijk aansprakelijk waren.
Illustratief in dit verband is wellicht dat Kampers een dag voor de oplevering van de Nijkerksche Gasfabriek bij de Credietmaatschappij in Amsterdam een persoonlijke lening van fl. 30.000 afsluit, waarvoor Pook van Baggen borg staat. Ook zijn er aanwijzingen dat vader Robert Daniël financieel te hulp is geschoten. Een faillissement van Wolterbeek & Co, of zelfs al een rechterlijk geding, zou voor de familie, laat staan voor hem als bankdirecteur, ernstig gezichtsverlies betekenen. Vandaar dat er op 9 november 1867 door de bestuurders van Wolterbeek & Co en de firma’s Wolterbeek van Baggen & Co een minnelijke schikking wordt getroffen. Willem Pieter staat daarbij echter geheel buiten spel. Hij had op 16 oktober voor een periode van 11 maanden al zijn bevoegdheden, zowel privé als zakelijk met betrekking tot alle firma’s waarin hij zeggenschap had, aan zijn vader Robert Daniël gedelegeerd. De schikking wordt aangegaan door Robert Daniël, Pook van Baggen en Kampers. Willem Pieter is hier niet bij aanwezig, want op straffe van ontslag als mede-bestuurder moet hij zich afzijdig houden.
Al een dag voor de schikking hadden Robert Daniël en Kampers de Arnhemse notarisklerk Gerrit Jan Arnoldus Kok gemachtigd om als hun zaakgelastigde “in het openbaar of uit de hand” het buitengoed “Schoonoord” te verkopen voor een prijs die deze als “geraden zal oordelen”. Een directe koper bleek echter niet voorhanden en dus werd het goed op 27 november 1867 geveild. De inboedel, inclusief al het linnengoed van het hotel, was overigens al op 7 november via een aparte veiling verkocht voor een bedrag van Fl. 5.769,60.
Uiteindelijk werd “Schoonoord” in zijn geheel verkocht aan de hoogste bieder, Hendrik Bernhard Wentink, eigenaar van Pension “Vredelust” in de Middachtersteeg. Het verkoopbedrag van Fl. 16181 was een koopje vergeleken met de aankoopprijs van een jaar daarvoor, Fl. 27.225.
In 1868 en 1869 werden de Tilburgse bezittingen van Wolterbeek & Co verkocht, en in december 1869 werd de firma geliquideerd. Willem Pieter treedt in 1869 en 1870 bij de firma’s Wolterbeek van Baggen & Co af als bestuurder, maar blijft wel commanditair vennoot.
Hij verhuist eind 1867 met zijn gezin naar Bloemendaal, mogelijk omdat hij in Amsterdamse kringen niet meer welkom was. Dat was wel het geval in Oosterbeek waar hij op “Valkenburg”zijn eigen studeer/ slaapkamer had en er veel tijd doorbracht.
In de daarop volgende jaren kreeg hij psychische problemen en uiteindelijk overleed hij in 1909 in Haarlem.
|
1832 - 1909 (77 jaar)
