| Aantekeningen |
- Ook: van der Enden
Van: http://www.pjvandeburgt.nl:
Het lijkt, terugkijkend, nog niet zo onverstandig van Arie van den Ende om van het verarmde Nootdorp naar het welvarende Naaldwijk te verhuizen.
Hij vestigde zich uit Nootdorp komende, aan de Woertlaen te Naaldwijk.
De termen Woert en Woertlaan werden steeds gebruikt. Dan moeten we denken aan een plaats onmiddellijk naast het slot "Honselaarsdijk" aan de Naaldwijkse zijde dus, waar het nog alom boerenland was.
In Zand Ambacht, waar ook zoon Maarten van den Ende ging wonen, boerde ook de bouwman Willem Claesz. van Kester. Daarbij moeten we de huidige Hoge Geest in de gemeente Naaldwijk voor ogen houden. Zolang niet expliciet de naam van een boerderij wordt vermeld is het moeilijk uit te maken waar zij destijds precies woonden. Weliswaar werden wel de belendende buren genoemd, maar die maken ook niet altijd alles duidelijk. Willem Kester had 1 zoon en 4 dochters waarvan er 2 nog uitgebreid aan bod komen. Er zouden nog ettelijke verbintenissen uit deze twee families voortkomen. Het was vroeger algemeen gebruikelijk (op het platteland dan) dat schoenmakers weilanden bezaten of huurden waarop hun eigen vee graasde omwille van het leer, dat zij meestal zelf looiden. Daarom is het niet verwonderlijk dat de zonen van Arie de overstap naar het boerenbedrijf maakten.
In Naaldwijk huwt Arie op 1 juli 1708, als meerderjarige jongeman uit Nootdorp, met Maria Cornelisdr. Markenburgh, nadat zij op 17 juni in ondertrouw zijn gegaan.
Marietje woont in Naaldwijk en is de weduwe van Cornelis Pietersz. van der Hoeve. Zij is met hem getrouwd op 23 september 1703. In de loop van 1707, tussen 7 maart en einde augustus, is Cornelis overleden.
Op 7 maart leeft hij nog. Op die dag 'avonds om acht uur, maken Marietje en Cornelis een wederzijds testament.
Cornelis ligt dan ziek in bed. Eind augustus 1707 moet hij al zijn overleden, anders had Marietje vanwege de 306-dagen-regel (een vrouw mag pas 306 dagen na het overlijden van haar man hertrouwen) niet op 1 juli 1708 met Arie van den Ende kunnen trouwen.
Voordat Marietje met Arie van den Ende trouwt, gaat zij eerst nog naar de notaris voor een zogenaamde akte van augmentatie (meerderjarigheid), waarin de belangen van minderjarige kinderen, in dit geval haar driejarig zoontje Pieter van der Hoeve, geregeld worden(!). Samen met haar vader Cornelis Cornelisz. Marckenburgh uit De Lier en Jacob Pietersz. van der Hoeve, haar zwager, gaat zij daarom op 7 juni 1708 naar notaris Pieter Coel in Delft. Haar zoontje zal bij meerderjarigheid een bedrag van f 700,= van zijn moeder ontvangen. Tot zekerheid verbindt (als garantie, als onderpand) zij het huis en erf in Naaldwijk, waarin zij woont.
Ook uit het wederzijds testament van 15 juli 1717 van Arie en Marietje blijkt dat er een zogenaamd voorkind is. Arie wijst als erfgenaam zijn vrouw aan, maar Marietje wijst als erfgenamen aan Pieter v.d. Hoeve,- het zoontje uit haar eerste huwelijk -, de kinderen uit haar tweede huwelijk,- Maarten, Jan en Cornelis -, en haar man. Ze benoemt haar broer Cornelis Markenburgh en haar zwager Cornelis Jansz. van Rijt tot voogden over Pieter.
Overigens verklaren beiden hier dat zij niet voor de 200-ste penning worden aangeslagen. Dat is een gedwongen lening van een half procent over een vermogen groter dan f 3000,=. Marietje Cornelisdr. Markenburgh overlijdt op 28 februari 1733. Arie benoemt op 17 april 1733 zijn goede bekenden uit het ambacht van Monster, Reijer van der Heijde en Jan van der Marel, tot voogden over zijn eigen drie minderjarige kinderen.
Op 1 mei 1746 huwt Arie dan voor de tweede keer met Maria (Marijtje) van Veen. Uit de ondertrouwpapieren van 15 april 1746 blijkt dat zij uit Veur komt. Uit de akte met de huwelijkse voorwaarden blijkt dat echter niet: daarin wordt zij vermeld als afkomstig uit Naaldwijk. Interessant is wat Marijtje meebrengt als zij met Arie trouwt:.
Op huijden den 29sten April Ao 1746 Compareerden voor Leendert Rodenburg en Leendert van den Bos, schepenen van Naaldwijk Arij van den Ende Weduwnaar van Marijtje Markenburg, wonende alhier ter eene Ende Marijtje van Veen minderjarig Dogter medewonende alhier ter andere zijde te kennen gevende dat sij voornemens waren sig eerstdaags met malkanderen te begeven in den huwelijkse staat etc.
Waar jegens de bruijd mede sal brengen alle de goedren die sij is hebbende bestaande in vijfhonderd gulden contant geldt, drie goude Ringen een Silverijder met twee goude Enden een goude Hoofdnaald, twee paarlspelden, een Silvere Tas-beugel, vijf aarde schotels, een Kast met Linne en wollen Kleding..
Huwelijkse voorwaarden bedragende de wederzijdse avantages boven de f 1000 en beneden de f 3000 gld.
Arie overlijdt in Naaldwijk in 1755. Wanneer Marijtje van Veen is overleden, is niet bekend, maar waarschijnlijk eerder. Zij komt namelijk niet voor in het testament van Arie d.d. 7 mei 1756. Hoewel Arie al een huis in Naaldwijk bezit, koopt hij op een veiling d.d. 24 december 1729 ook het huis ernaast. Op 27 januari 1730 wordt de koopakte opgemaakt. Hij blijkt, zoals we al gezien hebben, een dubbel huis met erf en tuintje gekocht te hebben van de erven "van der Knaap".
Het perceel is gelegen ten oosten aan de Nieuwe Vaart, ten zuiden aan het eigendom van de weduwe De Bruijns, ten westen aan het kerkhof en ten noorden aan het eigendom van de koper zelf. Voor het geheel moet hij 620 gulden betalen. Reden genoeg om op de kaart van Cruiquis uit 1712 te speuren of het perceel te ontdekken valt. Wel bij de pijl ligt een perceeltje dat aan alle beschrijvingen beantwoordt, waar-schijnlijk bestaan die huisjes nog. Het tuintje is opgegaan in het parkeerterrein van Albert Heijn.
Op 5 mei 1741 verkoopt hij dit huis weer voor 720 gulden aan Dirk Patijn. Volgens de akte woont hij dan nog steeds in het huis ernaast. Op 21 december 1733 koopt Arie op een openbare verkoping in Delft van de procuratiehouder van Vrouwe Maria Isabella Catharina Baronesse van Lichtervelde een stuk land in Naaldwijk. Deze grond grenst ten oosten aan het land van Pieter Vijverberg, ten zuiden aan de Oostwatering, ten westen aan het land van Arij Arkesteijn en ten noorden aan de Heereweg. Voor de vier morgen en drie hond wei- en teelland betaalt hij een bedrag van 697 gulden en tien stuivers. Het betreffende stuk land ligt "gemeen" met een perceel grond van één morgen en drie hond dat toebehoort aan de Koninklijke Majesteit van Pruisen. Op de een of andere manier weet Arie dit land te pachten. In het archief van de Nassause Domeinraad is hij namelijk terug te vinden in de lijst van pachters. Het is dus heel goed mogelijk dat hij naast schoenmaker ook bouwman (=boer) is. Dat zou kunnen kloppen met de indruk dat pas in de loop van de achttiende eeuw er een duidelijke specialisatie in beroepen gaat optreden. Dan gaat langzamerhand het verschijnsel verdwijnen dat de timmerman of schoenmaker ook nog een paar koetjes heeft.
Uit Arie's testament van 7 mei 1756 blijkt dat hij drie erfgenamen, zijn kinderen, heeft: Maarten, woonachtig in het Opstal (dat is een gehucht bij en nu een gedeelte van Naaldwijk); Jan, woonachtig in Naaldwijk en Cornelis, woonachtig in Monsterambacht. Uit hetzelfde document blijkt dat de erfgenamen het bovengenoemde stuk land van vier morgen en drie hond verkopen aan de meesterwagenmaker Hendrik Persoon voor een bedrag van f 1725,= gulden. Tevens blijkt eruit dat zoon Maarten naast zijn deel in de vordering op Hendrik Persoon (f 1725,= tegen 3% rente per jaar) en een deel van een huisje in Poeldijk, ook het ouderlijk huis aan het kerkhof in Naaldwijk erft. En verder erft hij nog de schoenmakerij, de looierij en het gereedschap. Dat betekent dat Arie waarschijnlijk tot zijn dood als schoenmaker actief is geweest. Maar interessanter is nog dat hij kennelijk zelf zijn leer looide.
Arie van den Ende en Maria Markenburgh hebben vier (of zes?) kinderen gekregen, van wie er één heel jong overlijdt. Van een ander is het onduidelijk of hij wel een kind van Arie en Maria is.
De tweede zoon heet Cornelis. Hij is geboren in Naaldwijk, maar wordt gedoopt in de rooms- katholieke kerk van Loosduinen op 12 oktober 1714 door Joannes van Rossum. Peter en meter zijn Gerrit Cornelisz. Marckenburgh en Crijntie Cornelisdr. Marckenburgh. Ondubbelzinnig blijkt hieruit dat het gezin rooms-katholiek is. Op 27 september 1739 trouwt Cornelis met Aagje Huijbregts van Etten uit Monsterambacht. Daarvoor zijn zij op 11 september 1739 o.a.in Naaldwijk in ondertrouw gegaan. Het kerkelijk huwelijk wordt gesloten in de rooms-katholieke kerk van Loosduinen, het burgerlijk in Monster:.
"Op huilden sijn voor ons scheepenen van Monster in den huijwelijken staat bevestigt Cornelis Arentse van den Enden jm. geb. en woonagtigh tot Naaltwijk met Aagje Huijbregts van Etten jd. geboorigh en woonagtigh in Monsterambaght, actum Monster; den 27e september 1739".
Zij wonen in Poeldijk en krijgen negen kinderen. Cornelis overlijdt (waarschijnlijk) op 15 januari 1784, zijn vrouw Aagje al veel eerder op 27 mei 1763.
De derde zoon, Johannes, wordt op 25 september 1717 ook in de rooms-katholieke kerk van Loosduinen door Joannes van Rossum gedoopt. Peter en meter zijn Cornelis Markenborg en Krijntie Markenborg. Dit kind overlijdt op 20 januari 1718. Het volgende kind wordt dan Jan genoemd. Van hem weten we niet veel. Hij is gehuwd op 1 mei 1746 en overlijdt op 8 mei 1761. Uit een koopakte van 7 mei 1756 blijkt, zoals we al gezien hebben, dat hij naast Maarten en Cornelis, de derde erfgenaam van Arie van den Ende is. Uit een andere akte, van 31 juli 1761, blijkt dat zijn erfgenamen zijn: zijri broers Maarten en Cornelis en zijn halfbroer Pieter Cornelisse van der Hoeven. Dat betekent dus dat hij zelf geen nakomelingen heeft.
Een probleempje is nog dat er op 22 mei 1723 nog een Cornelis gedoopt is. Peter en meter zijn Gerrit Cornelisz. Marckenburg en Krijntie Cornelisdr. Marckenburg. Deze Cornelis komen we nergens meer tegen, zodat het niet al te gewaagd is te veronderstellen dat hij jong overleden is.
Tenslotte moet er nog opgemerkt worden dat er in die tijd in Schipluiden een woning heeft bestaan met de naam "Marckenburgh". Zo wordt er op 29 september 1730 een kind geboren "op de woning van de Marckenburgh". Overigens krijgt de boreling niet de naam Marckenburgh. Wel is zo verklaarbaar dat Maria soms "van" Marckenburgh genoemd wordt.
Verder zijn er nog enige raadsels op te lossen, want in de index van het trouwen staat: Arie Maartens van den Ende, J M van Nootdorp met Marietje Cornelis Markenburg, weduwe van Cornelis Pieters v.d. Arend. Kijken we bij haar 1e trouwdatum dan komen we uit op Maritie Cnelis Marckenborgh & Cnelis Pieterse van der Korte, nu hebben we al 3 verschillende echtgenoten. De enige verklaring die ik kan bedenken is dat ze bijnamen, achternamen en patroniemen willekeurig hebben gebruikt.
|
ca. 1676 - 1755 (79 jaar)