Erve Groeneveld
In het “Historisch boerderij-onderzoek in het richterambt Ootmarsum” van de Vereniging Oudheidkamer te Enschede en geschreven door Henk Woolderink wordt onder nr. 715 ook “Erve Groeneveld” beschreven.
Het erf Groeneveld blijkt al te hebben bestaan in 1475, want het komt voor in het “Schattingsregister van Twente van 1475”. De schatting is een buitengewone belasting die door David van Bourgondië, bisschop van Utrecht en landsheer van Twente, werd geheven als hij in bijzondere omstandigheden geld nodig had. De hoofdregel was dat ieder volgewaard erve 2 schilt ofwel 3 gouden rijnse guldens moest betalen en iedere kathe 1 schilt. Het erf Groeneveld komt erin voor als “Gronevelt, is gewart kathe, 1 s, sal men penden, d”. Het erf Groeneveld moest dus 1 schilt bijdragen aan de geldbehoeftige bisschop.
In de verpondingsregisters van 1601 en 1602 wordt de erve opnieuw genoemd. De Tachtigjarige oorlog heeft zijn sporen in Twente achtergelaten. In de richterambten Ootmarsum en Oldenzaal zijn veel boerderijen verlaten en liggen woest. De soldaten van koning Philips II worden genoemd als daders. Ze hebben het platteland afgestroopt naar hout, voedsel en roofgoed en hebben zo bijgedragen aan de verwoestingen. In 1601 proberen de Staten van Overijssel de belastingheffing via de verponding (grondbelasting) weer op te starten en moesten de boeren en bewoners van dorpen en steden opgave doen van hun landerijen. Voor iedere 2 mudden land moet 1 daalder (30 stuivers) betaald worden en voor 1 mud 15 stuivers. Het erf Groeneveld staat in 1601 vermeld als “Gronefeldt, 3 mudde geseiedes, 1 dachmall hoies, gifft ten pacht 2 mud rogggen, 1 mudde haveren, 1 mudde gersten, gehoret den cumptuer. 1–15–0.” En in 1602 als “Gronefeldt, 3 mudde seylanndt, 1 dachwerch hoilandts.”
Volgens het vuurstedenregister van 1675 woont er een Lambert Groenevelt. Rond 1800 wordt er gesproken over Grönveld en Greuneveld.
In 1832 staat de erve Groeneveld vermeld in het kadaster van de gemeente Denekamp als sectie D, nummer 165. Dit is weergegeven op het onderstaande kaartdetail.
Detail van de kaart van het kadaster uit 1832: Denekamp sectie D (eigendom Jannes Groeneveld omkaderd)
Nummer 165 is het grijze vlakje met de drie (rode) gebouwen in het midden van de afbeelding. Het ligt in de plaats De Ottershagen in Oude Ootmarsum. Het gaat om een huis en erf en is eigendom van Jannes Groeneveld, landbouwer uit Tilligte. Feitelijk bezat hij ook de omliggende percelen (het gedeelte binnen de rode omlijning; donkergroen = bos, geel = hooiland, beige = bouwland, blauw = water). Jannes Groeneveld bezat ook nog een stukje hooiland in Den Vodden Hoek in Oude Ootmarsum aan de Enkterbeek; sectie D, nummer 306 (ca. 1 km ten zuiden van de boerderij).
Deze Jannes Groeneveld is waarschijnlijk de Joannes Groeneveld (stam Ov13), geboren in 1758 in Tilligte. Voor een uitleg van deze stamcode, zie de stammen Groeneveld. Zijn dochter Berendina Groeneveld trouwt met Albert Teutmeijer. Waarschijnlijk vestigt deze Albert zich op de boerderij van de ouders van zijn vrouw, want hij noemt zich verder Groeneveld en zijn kinderen (uit latere huwelijken) krijgen ook die naam.
In 1851 wordt Albertus Groeneveld (ook: Greuneveld) er geboren als zoon van Frederikus Groeneveld (zoon van Albert Teutmeijer) en Euphemia Rippert. Deze stam Groeneveld heeft stamcode Ov04. Het adres is dan Tilligte 50. De huidige bewoners behoren tot hun nageslacht. Zij kunnen zich herinneren dat halverwege de vorige eeuw in de rondgebogen niendeur stond vermeld: “Anno den 6 den april 1663 H. F. ten Grönveld en Triene ziene huusvrouw“. (Een niendeur is een brede dubbele deur, waarvan de middenstijl verwijderd kan worden om grote wagens door te laten.) Wie deze H. F. ten Grönveld en Triene waren, is nog niet achterhaald.
De oude boerderij is in de tweede helft van de vorige eeuw afgebroken en vervangen door een nieuw woonhuis. Anno 2017 is dit de Ottershagenweg nr. 18 in Tilligte. Hier heeft de familie Groeneveld nu een gemengde veehouderij. Het is een familiebedrijf dat sinds 1668 op deze locatie is gevestigd.
Boerderij Groeneveld aan de Ottershagenweg 18 in Tilligte.
Er is sprake van een gemengd bedrijf met als hoofdtak de melkrundvee-houderij en als tweede tak de zeugenhouderij. De werkzaamheden op het bedrijf worden uitgevoerd door de Maatschap Groeneveld, bestaande uit de maten René en Paul Groeneveld, twee van de zes kinderen van Gerardus Albertus (Gerard) Groeneveld en Stientje Ribberink.
Naast de gebouwen voor het houden van dieren heeft de familie Groeneveld circa 46 ha grond in gebruik, waarvan circa 20 ha in eigendom is. De gronden worden gebruikt als grasland (ruwvoederwinning en beweiding) of akkerland (maïsteelt).
Oal Greunveld
Grenzend aan de erve Groeneveld ligt een boerderij met de naam Oal Greunveld. Deze wordt ook aangeduid met Oal Greuneveld, Olde Groeneveld en Oude Groeneveld. Hij ligt net om de hoek aan de Vollenhoekweg (nr. 19).
Zeer waarschijnlijk heeft Geert Olde Groenevelt (geb. ca. 1708) hier gewoond met zijn vrouw Geertjen. In het RK doopboek van Ootmarsum komt hij voor als vader met de naam Olde Groenevelt in de jaren 1738 t/m 1745 met de vermelding “ex Tilligte”.
Een van zijn dochters, Johanna (geb. 1741), trouwt in 1767 met Joannes Groeneveld (stam OV05). Mogelijk komt Joannes van de naastgelegen boerderij erve Groeneveld.
Vervolgens trouwt een van hun dochters, opnieuw een Johanna (geb. 1779) in 1812 met Egbert Scholten. Na het overlijden van Johanna in 1827 hertrouwt Egbert in 1832 met Gesina Veldscholten en uit dat huwelijk wordt in 1833 nog een dochter geboren. Weer een Joanna. Zij wordt geboren op Oal Greunveld, dus kennelijk hebben we hiermee de opvolgingslijn op Oal Greunveld te pakken.
Bij de kadastrale inventarisatie van 1832 wordt deze boerderij aangeduid met Denekamp, Sectie D, perceelnummer 158. Het gaat om een huis en erf in de Ottershagen. Egbert Scholten, landbouwer te Tilligte is dan de eigenaar.
Detail van de kaart van het kadaster uit 1832: Denekamp sectie D (eigendom Egbert Scholten omkaderd)
Net als zijn buurman, Jannes Groeneveld, had Egbert Scholten ook een stukje land zo’n kilometer naar het zuiden in de bocht van de Enkterbeek.
In 1849 trouwt Joanna Scholten met Bernardus Borggreve. Zij en hun (klein-)kinderen blijven op Oal Greunveld wonen. Hun kleindochter Johanna Maria Borggreve stond bekend als Oal Greunvelds Hanna.
De boerderij blijft in de familie, maar zeker niet in rechte lijn. Nu heeft Harrie Kuipers er een varkenshouderij.
Opmerkingen
- Men noemde zich in dit deel van Overijssel (vóór 1811) meestal naar de boerderij waar men woonde. Wanneer bv. Arend Brandeweer in 1705 trouwt met Grete Wigbels, zijnde de weduwe van Evert Koehorst, gaat Arend wonen en werken op de boerderij Koehorst van haar ex-man. Vervolgens noemt hij zich (en hun kinderen) ook Koehorst. De naam Brandeweer komt in hun nageslacht niet meer voor.
- Er zijn in Oost-Overijssel veel stammen (en stammetjes) Groeneveld en Oude Groeneveld, met heel veel spellingvarianten, waarvan “Uijt ’t Olde Groeneveld” misschien wel de mooiste is. Veel van die stammetjes konden nog niet via geboorte of huwelijk aan personen in de database worden gekoppeld, dus zijn daarin nog niet opgenomen.
- In deze omgeving wordt veel met bijnamen gewerkt. In relatie tot de naam Groeneveld komen onder meer Booms Jans (zoon Jan van vader Boom?) en Bennaads-zien-Hannes (zoon Hannes van vader Bernhard?) langs. Hoe dit werkt, is voor een buitenstaander niet echt te volgen.
- In 1884 is Christina Tijscholte weduwe van Gerrit Schoemaker. Gerrit was eerder getrouwd geweest met Janna Groeneveld. Beide huwelijken waren kinderloos gebleven. Daarom wordt er naar een erfopvolger/ster gezocht. Een nichtje van Christina, Maria Tijscholte, dochter van haar broer Hendrikus (Hendrik) op het erf Tijscholte wordt de beoogde erfopvolgster en zo is de toekomst van het erf verzekerd. Bij koopcontract van 9 september 1884, opgemaakt door notaris J.A.H. ten Pol te Ootmarsum, wordt het boerenerf ‘Meijer’ met bijbehorende grond door Christina Tijscholte (ook Morsink genaamd naar haar vader), zonder kinderen, weduwe van Gerrit Jan Schoemaker, oud 67 jaar, en Johannes Schoemaker, oud 58 jaar, broer van Gerrit Jan Schoemaker, verkocht aan Maria Tijscholten, zonder beroep, dochter van Hendrikus Tijscholten en Johanna Nijhuis, gehuwd met Groeneveld. Vanaf dat moment woont er een familie Groeneveld op “Nije Meijer”.
- Op de boerderij Oal Kienhoesboer aan de Hunenborgseweg nr. 17 in Tilligte wonen al een kleine eeuw ook afstammelingen van de Groeneveld-stam Ov04. In 1926 trouwde Berendina Maria (Dina) Groeneveld van de Ottershagenweg met Gerardus Johannes (Gerard) ten Brink van Oal Kienhoesboer. Als oudste zoon bleef hij op deze boerderij wonen en werken. Omdat zij kinderloos bleven, werd uiteindelijk een familielid gezocht die de boerderij kon overnemen. Deze werd gevonden in de persoon van Albertus Antonius (Bertus) Groeneveld (tweede zoon van Dina’s broer Gerardus Albertus). Oorspronkelijk was het een boerderij met een klein aantal koeien. In de loop van de tweede helft van de vorige eeuw is het omgevormd tot een opfokbedrijf voor varkens.
- Sinds eind vorige eeuw woont er ook een familie Groeneveld op boerderij Kienhoes, ook aan de Hunenborgseweg (nr. 12). In 1991 kochten Rudi Groeneveld en zijn vrouw Annette deze boerderij van de familie Haamberg.